Historia zdobień szat liturgicznych
Haft znany był w już w starożytności. Od wieków należał do najwyżej cenionych technik zdobienia tkanin i właśnie tym sposobem przystrajano szaty o symbolicznym znaczeniu, takie jak kapy koronacyjne czy królewskie płaszcze. Do dziś uznawany jest za wyrafinowany sposób dekorowania eleganckich ubiorów, rozmaitych akcesoriów mody czy tkanin zdobiących wnętrza domów oraz szat liturgicznych. Jakie jest historia haftu liturgicznego? W jaki sposób na przestrzeni lat zmieniały się szaty liturgiczne? Zapraszam do lektury i poznania odpowiedzi na postawione pytania.
Jakie jest pochodzenie szat liturgicznych?
Obecne szaty liturgiczne mają swoje początki w kulturze starożytnych Greków i Rzymian. Pierwotnie stroje noszone przez kapłanów nie różniły się od ówcześnie noszonego ubioru. Na czas mszy zakładany był strój świąteczny podkreślający uroczysty charakter nabożeństwa. W VII wieku nastąpiła znacząca zmiany i zaczęto strojnie przyozdabiać szaty.
Szczególny rozwój szat liturgicznych przypada na wiek IX, kiedy to ówcześni przełożeni Kościoła zaczęli przywiązywać szczególną wagę do stroju duchownych. Wtedy też zrodził się zwyczaj błogosławienia szat. Powszechność coraz bogatszych zdobień na strojach duchownych sprawiła, że sam papież zaapelował o to, by szaty liturgiczne wyróżniały się przede wszystkim prostotą i szlachetnością. Dziś ich wygląd określają Konferencje Episkopatu poszczególnych krajów, decydując o różnicach ze względu na funkcje wynikające ze święceń duchownych czy posług liturgicznych.
Historia haftu liturgicznego
W średniowieczu sztukę hafciarską ceniono na równi z malarstwem. Jej rozkwit przypadł na XIV i XV wiek, kiedy najwspanialsze hafty zaczęły powstawać na terenie Francji, w Czechach i we Flandrii, także w Polsce.
Do najwspanialszych dzieł średniowiecznego hafciarstwa należą aparaty burgundzkie, składające się z szat liturgicznych, do wykonania których mistrzowie hafciarstwa użyli nici złotych i jedwabnych o różnych barwach oraz pereł. Złota nić występowała z reguły w tle barwnych haftów oraz przy jej pomocy wykonywano części szat, aureole i atrybuty świętych. Jej zastosowanie było istotną zmianą od czasów wczesnego średniowiecza, kiedy to do wykonywania całych kompozycji używano nici metalowych. Projekty haftów przygotowywane były przez wybitnych artystów.
Od połowy XV wieku, na skutek rozpowszechniania się druku, wydawano coraz więcej wzorników dla hafciarzy. W XVII wieku, wraz z rozwojem botaniki i dość licznie wydawanymi wówczas atlasami, coraz częściej zaczęły pojawiać się motywy kwiatowe i roślinne. Wiele pięknych haftów, które zachowały się z tego okresu, powstawało w żeńskich klasztorach, gdzie haftowanie było jednym ze stałych zajęć zakonnic, któremu poświęcały kilka godzin dziennie.
Na zamówienie dworów królewskich, książęcych, kościoła i zamożnych klientów powstawały hafty najlepszej jakości. Wykonywane były w profesjonalnych pracowniach, gdzie obok jedwabnej przędzy stosowano także szenilę, dającą wrażenie puszystości oraz wzbogacano je cekinami i pajetami, wycinanymi z metalu, papieru lub szkła w kształty listków, lub płatków kwiatów.
Odrodzenie sztuki hafciarskiej i wyniesienie jej na artystyczny poziom dokonało się w drugiej połowie XIX wieku. Zwrócono wówczas szczególną uwagę na jej znaczenie w dekoracji paramentów i szat kościelnych oraz zaczęto poszukiwać najlepszych wzorów w zachowanych dziełach. Powrócono do dawniejszych technik hafciarskich, co przyczyniło się do odnowienia rzemiosła, a także do rozwoju nauki o haftach. Powstawały specjalne stowarzyszenia zajmujące się wykonywaniem szat liturgicznych według dawnych wzorów.
