Historyczne metody haftu

Haft jest jednym z najstarszych sposobów ozdabiania tkanin. Nici tworzą kolorowe, zachwycające kompozycje, przedstawiające kwiaty, zwierzęta lub rośliny na obrusach, sukniach czy chorągwiach. Przez ostatnie lata nieco zapomniane, hafciarstwo znów powraca do łask i przestaje być jedynie domowym hobby; odkrywamy coraz więcej przyjemności w powrocie do korzeni, zdobimy w domu serwetki czy zasłonki tak jak robiły to nasze babcie, coraz bardziej doceniamy ubrania zrobione z naturalnych włókien, ozdobione delikatnym haftem lub aplikacją.

Wraz z rozwojem techniki i wzrostem tempa życia, haft ręczny zastępowany jest przez haft komputerowy, gdyż na skalę przemysłową nie da się wykonać dużej ilości haftów w ograniczonym czasie. Komputeryzacja tego rzemiosła otwiera jednak również nowe możliwości, takie jak nieosiągalne ręcznie gęstości ściegów czy łączenie różnych technik we współczesnym wzornictwie. Nasza pracownia, idąc z duchem czasu, oferuje Państwu także haft maszynowy, nie zapominając przy tym o latach tradycji. Wszystko, co warto wiedzieć o tradycyjnym hafcie ręcznym, znajdziesz w naszym wpisie. 

Historyczne metody haftu ręcznego

Przede wszystkim należy odróżnić tkanie od haftowania. Tkanie oznacza produkcję materiału we wzory, podczas której umieszcza się odpowiednie nitki w odpowiednich rzędach. Haft natomiast to zdobienie już wyprodukowanej, gotowej tkaniny, dlatego haftuje się „na” materiale. Kolejnym ważnym zagadnieniem, związanym z haftem ręcznym, jest używanie w trakcie pracy przez hafciarki różnych typów narzędzi:

• do przytrzymywania: krosien, tamborków lub drewnianych ramek,
• do wyszywania: igieł o różnej grubości i długości czy specjalnych szydełek,
• różnych typów nici: bawełnianych, przędzy wełnianej, jedwabiu, nici metalowych (bajorek), czy metalizowanych, syntetyków z poliestru lub nawet żyłek, lnu,
• dodatków, takich jak perły, drogocenne kamienie, koraliki, cekiny, syntetyczne „klejnoty” lub szkiełka, blaszki metalowe, kwiaty z materiału, aplikacje czy pióra.

Główne i wiodące metody haftu zależą mocno od kręgu kulturowego, w którym się ukształtowały. W Europie popularny będzie haft płaski, często monochromatyczny, richelieu lub angielski. W Indiach czy Chinach przez „haft” rozumie się grubsze zdobienie materiałów haftem koralikowym i nakładanie aplikacji z kamieni lub cekinów, łączonych za pomocą specjalnego szydełka nicią metalizowaną. Wzory i tematyka najstarszych haftów również są ściśle związane z ich proweniencją. W Europie największą popularnością cieszyły się hafty religijne, przedstawiające sceny rodzajowe lub emblematy. Hafty z terenów obecnej Turcji to arabeski, wić roślinna, powtarzalne motywy. Chiny będą przodować w haftowanych kwiatach, nigdzie indziej tak bogatych, oraz przedstawianiu mitycznych stworów, takich jak smoki czy feniksy, zamieszkujące ich systemy wierzeń. Jedne z najstarszych przykładów haftowanych znalezisk to pochodząca z XI wieku Tkanina z Bayeux, opowiadająca historię podboju Anglii przez Normanów oraz ornat z XVI wieku ze zbiorów Katedry Wawelskiej. Tkanina z Bayeux to zszywany z mniejszych elementów prawie 70-metrowy pas materiału, w całości pokryty haftem nakładanym i łańcuszkowym, wykorzystujący również gdzieniegdzie aplikacje. Mnóstwo scen ułożonych zostało w porządku chronologicznym. Postaci mają różne ubiory, różne twarze i są wykonane z ogromną dbałością o szczegóły, tak, aby oglądający mógł je rozpoznać lub przypisać im odpowiednie role, śledząc historię normandzkiego podboju. Każda scenka jest zaopatrzona w tytuł po łacinie. Wykonanie jest przypisywane królowej Matyldzie, lecz prawdopodobnie haft jest dziełem więcej niż jednej osoby. Jest to jeden z najwybitniejszych przykładów świeckiej sztuki romańskiej. Dziś można go oglądać w mieście Bayeux we Francji, w którym jest wystawiony w Musée de la Tapisserie de Bayeux. Natomiast ornat, należący do zbiorów polskich, to przepiękny przykład haftu religijnego, przedstawiającego sceny z życia i męczeństwa św. Stanisława, wykonane nicią metalową i złotem oraz aplikacjami ze szlachetnych kamieni i płytek metalowych, oraz bardzo starą techniką „rzeźbienia igłą”. Daje ona wrażenie wypukłości postaci lub elementów, wydobywając je z tła, przypominając relief. Ornat, w całym swoim przepychu, ufundowany został przez wojewodę krakowskiego, Piotra Kmitę. To dzieło sztuki zobaczyć można w skarbcu Katedry na Wawelu.

Zalety ręcznego haftu

Hafty ręczne to nie tylko hafty bardzo precyzyjne, piękne, ale także, jak widać na powyższych przykładach, wytrzymujące próbę czasu. Przede wszystkim są bardzo estetyczne i unikatowe. Mimo że czasochłonne i drogie, dają efekt nie do przecenienia. Suknia ślubna ozdobiona drogocennym haftem to tylko jedno z marzeń, które nasza pracownia może spełnić, a nasze hafciarki to nie tylko rzemieślniczki, ale przede wszystkim prawdziwe artystki, zdolne do wyczarowania igłą użytkowych dzieł sztuki. Warto pamiętać o tym następnym razem, kiedy znajdziemy w szafie fartuszek ozdobiony mereżką albo richelieu, który wieczorami „dłubała” prababcia; będziemy bowiem w rękach trzymać dziesiątki godzin jej czasu, wysiłek oczu, rąk i wyobraźni, gotowe dalej nam służyć i zdobić. Dzieje się tak, ponieważ tak głęboko zakorzenionej tradycji i tak prostego w swoim zamyśle, a jednocześnie trwałego rzemiosła nic nie zastąpi.